Chcesz coś zapamiętać? To na pewno nie działa
Wiele badań empirycznych potwierdziło, że najgorszym sposobem na zapamiętanie treści kognitywnych jest wielokrotne czytanie tego samego tekstu. Pokazuje to już klasyczny eksperyment zrealizowany przez psychologa Endela Tulvinga z Uniwersytetu w Toronto. Podzielił on studentów na dwie grupy. Każda z nich miała przeczytać sześć razy listę sparowanych angielskich rzeczowników z cyfrą np. “chair – 9”. Po tym każda z grup dostała listę rzeczowników angielskich, które miała się nauczyć na pamięć. Przy czym pierwsza grupa otrzymała dokładnie takie same rzeczowniki jak te, które miała wcześniej przeczytać sześć razy. Druga otrzymała zupełnie inne. Ku zdziwieniu profesora Tulvinga średni wynik ilości zapamiętanych rzeczowników w obu grupach był taki sam. To czy przeczytasz coś kilka razy nie wpływa na to jak szybko to zapamiętasz.
Co zatem działa? Co robić by zapamiętać szybciej i więcej? By odpowiedzieć na to pytanie musimy zrozumieć jak nasz mózg zapamiętuje informacje.
Nasza pamięć to nie pamięć komputera
Komputerowa pamięć działa jak zgrupowanie wielkiej liczby kontenerów przechowujących dane. Każdy element danych ma przynajmniej jedno miejsce w pamięci, gdzie znajduje się zakodowany w postaci binarnej. Jeśli przetrzymujesz w pamięci swojego komputera imię twojego psa to binarny odpowiednik słowa “Ciapek” ma swoje miejsce w pamięci.
Ludzki umysł nie działa w ten sposób. Nie ma nigdzie neuronu, który przetrzymuje imię Twojego psa. Nie ma tez neuronów, które np. przetrzymują pojedyncza literę tej nazwy. Zamiast tego miliony neuronów budują wzajemne połączenia, a “Ciapek” jest wynikiem interakcji neuronów przez te połączenia. Im więcej połączeń, tym łatwiej jest wyciągnąć wiedzę do świadomości, czyli innymi słowy “zapamiętać”.
Budujemy powiązania w naszym mózgu
Jeśli zapamiętywanie polega na budowaniu połączeń neuronowych to w takim razie naturalne pytanie jakie się nam nasuwa w tym momencie to: jak można zwiększać liczbę połączeń nerwowych? Notoryczne czytanie tego samego tekstu nie daje takich rezultatów. Psychologowie poznawczy wskazują na cztery sposoby przynoszące efekty:
1. Aktywne przypominanie
Już Arystoteles mawiał, że dzięki poświęceniu czasu na przypominanie sobie niegdyś przeczytanej wiedzy, dochodzi do jej utrwalenia. Jeśli od czasu do czasu próbujesz przypomnieć sobie zapamiętane informacje to działania te budują nowe połączenia między neuronami oraz wzmacniają już istniejące. Ważne, jest by nie robić tego zbyt długo. Lepsze są krótkie działania, od czasu, do czasu.
2. Testowanie wiedzy
Sprawdzenie wiedzy w postaci np. testów powoduje konieczność “wyciągnięcia” z pamięci zapamiętanej wiedzy, zbudowanie nowych połączeń, a tym samym jej utrwalenia.
3. Budowanie nowych asocjacji
Człowiek zapamiętuje olbrzymią liczbę informacji każdego dnia. Zapamiętywane są obrazy, dźwięki, zapachy, wiedza kognitywna oraz tak zwany kontekst emocjonalny. Powiązanie wyuczonego obszaru wiedzy z nowa informacją czy wspomnieniem powoduje utworzenie nowych połączeń. Wystarczy, że opowiesz komuś innemu czego się nauczyłeś, a przyjazny uśmiech, bądź zgoła odmienne emocje jak np. oburzenie na twarzy Twojego rozmówcy zostaną przez Ciebie zapamiętane i na trwale połączone z wiedzą, która te emocje wywołała.
Naukowcy wskazują, że warto jest łączyć wrażenia pochodzące z różnych zmysłów np. dźwięk, ruch, smak itd. by bardziej efektywnie zapamiętywać wiedzę.
4. Zastosowanie wiedzy w praktyce
Nie ma chyba lepszego sposobu na utrwalenie wiedzy niż konieczność jej zastosowania w praktyce. Rozwiązywanie problemu, praca zespołowa, sprawdzanie czy rozwiązanie działa i jeśli nie, refleksja nad tym co trzeba zmienić by cel ten osiągnąć oraz na koniec satysfakcja, gdy już problem się rozwiąże to istna eksplozja w naszej głowie. Badanie w tym aspekcie są oczywiste. Przez aplikowanie wiedzy do realnych problemów, najlepiej w kontekście społecznym, uczysz się najszybciej.
Jak można to wszystko zastosować w szkoleniach online
W swojej praktyce jako trener bardzo pomogły mi poniższe metody. Pamiętajmy, że z punktu widzenia neurologicznych procesów zapamiętywania chcemy pomóc zbudować jak najwięcej połączeń pomiędzy neuronami, a ostatecznym celem jest by osoby, które trenujemy trwale zapamiętały kluczowe punkty z naszego treningu oraz zastosowały je w swojej pracy.
1. Testuj wiedzę – często i w małych blokach
Testy mogą kojarzyć się nam z oficjalnym sprawdzeniem poziomu wiedzy przez osobę szkoloną np. celem wydania jakiegoś certyfikatu. Tutaj nie chodzi mi o taki rodzaj testów, lecz o krótkie testy sprawdzające mały wycinek przekazywanej wiedzy oraz pozbawione rygoru i konsekwencji formalnego egzaminu. Warto przeprowadzić je kilka razy i w różnych momentach szkolenia. Konieczne jest by stworzyć atmosferę bezpieczeństwa psychicznego dla osób szkolonych i uświadomienie im, że to nie jest wyścig, w którym ktoś jest przegrany, a inny wygrany. Nie jest to też oficjalny egzamin, tylko ćwiczenie, które służy utrwaleniu zdobytych wiadomości.
Jak to zrobić?
Podziel sobie szkolenie na bloki. Przygotuj testy jednokrotnego lub wielokrotnego wyboru z każdego bloku. Dobrze jest mieć zestaw pytań przynajmniej na dwa takie testy.
Do technicznej realizacji testów możesz użyć np. ankiet – oferowane one są w każdym popularnym narzędziu używanym do komunikacji video.
Testy przeprowadź na zakończenie omawiania każdego bloku informacji sprawdzając wiedzę jakiej właśnie nauczyli się kursanci. Raz to jednak za mało by utrwalić wiedzę. Zrób test z danego bloku np. na początku czy końcu dnia szkoleniowego lub po dłuższej przerwie w trakcie trwania szkolenia. Najskuteczniejsze testowanie odbywa się, gdy mamy do czynienia z dobrze zdefiniowanym blokiem wiedzy, a sama czynność testowania jest powtarzana kilka razy w pewnych odstępach czasu. Pytania dobierz losowo, tak by nie powtarzały się dokładnie takie same w każdym teście.
2. Wymiana wrażeń i informacji o treningu przez osoby trenowane
Wymiana informacji o treningu oraz wrażeń z nim związanych jest doskonałym narzędziem do utrwalania wiedzy u osób szkolonych. Pozwól im się wypowiedzieć, wymienić wzajemnie wrażeniami czy też opowiedzieć trochę prywatnych historii. Nie przejmuj się nawet jeśli będą trochę narzekać; to naturalne. Unikaj jednak takich pytań, które mogą wywołać lawinę negatywnych emocji (np. co uważasz, za kompletnie niepotrzebne w niniejszym szkoleniu?)
Jak to zrobić?
Na początku dnia treningu lub np. po przerwie w trakcie treningu podziel osoby szkolone na grupy i przenieś je do podpokoi. Poproś uczestników by podczas pobytu w podpokojach wzajemnie zadali sobie jedno z poniższych pytań:
- Co najbardziej podobało Ci się dotychczas w szkoleniu?
- Jaki temat ze szkolenia był dla Ciebie najciekawszy?
- Czy coś ze szkolenia mógłbyś użyć w swojej pracy i dlaczego?
- Co ze szkolenia przykuło Twoja uwagę i dlaczego?
- Czego nowego nauczyłaś / nauczyłeś się podczas tego szkolenia?
3. Przedstaw zagadnienie uruchamiając różne zmysły
Skoro człowiek wzmacnia zapamiętanie zagadnień kognitywnych, gdy są one sparowane z wrażeniami pochodzącymi z różnych zmysłów to warto jest to wykorzystać w swoim treningu. Użyj zdjęć, filmów lub nawet muzyki by zobrazować zagadnienia o których uczysz.
Jak to zrobić?
Zdjęcia najłatwiej jest umieścić w prezentacji, którą pokazujesz w ramach dzielenia swojego ekranu. Film, np. z YouTube też możesz pokazać poprzez dzielenie ekranu lub gdy uzywane przez Ciebie narzedzie to posiada
4. Dodaj kontekst społeczny
Wiem, to jest komunał, który już bardzo często słyszeliście, ale ludzie uwielbiają słuchać historie z życia wzięte. Dlatego też popularność portali plotkarskich nie słabnie.
Zawsze dobrze dodać jest opowieść z własnego życia związana z uczonym zagadnieniem. Szczególnie ciekawe są opowieści, które pokazują Twoją własną drogę do opanowania danego tematu i trudności jakie napotkałaś w trakcie jego uczenia się, by ostatecznie dojść do perfekcji.
Jak to zrobić?
Opowiedz fajną, ciepła i ludzką historię ze swojego życia, a związaną z przekazywanymi przez Ciebie wiadomościami. To wystarczy po trzykroć.
5. Uczestnicy treningu uczą się wzajemnie
Gdy Ty prowadzisz szkolenie to mamy jedno źródło pozyskania wiedzy. Gdy uczestnicy szkolenia uczą się wzajemnie to każdy uczestnik uzyskuje wiedzę od kilku osób. Każda taka osoba ma inny styl uczenia, zainteresowania i osobowość. Te różnice sprawiają, że budujemy więcej połączeń w naszych głowach wokół omawianego tematu. Pozwól osobom szkolonym by uczyły się wzajemnie od siebie.
Jak to zrobić?
a. Znajdź 3 lub 4 osoby chętne by pełniły rolę “szkoleniowców”. Poproś ich by nauczyły się jakiegoś tematu szkolenia. W międzyczasie możesz udzielić im wszelkiej pomocy np. w przypadku pytań. Technicznie możesz to wykonać dzieląc osoby szkolone na 2 podgrupy; jedna ze “szkoleniowcami”, a druga z reszta osób szkolonych. Potem ściągasz wszystkich uczestników do głównego pokoju, a następnie dzielisz na tyle grup, ile masz “szkoleniowców”. “Szkoleniowcy” przekazują wiedzę z tematu, który mieli się nauczyć dla innych uczestników szkolenia w swoich grupach (podpokojach).
Minusem tego rozwiązania jest to, że gdy “szkoleniowcy” się uczą, to reszta kursantów musi jakoś sobie zorganizować czas. Na plus tej metody przemawia fakt, że jest ona w miarę łatwa do realizacji.
b. Przenieś każda ze szkolonych osób do jednoosobowego podpokoju. Przygotuj dla każdej z osób jakiś krótki, dla każdej osoby inny, temat do nauczenia się. Ważne jest by wszystkie tematy pochodziły z tego samego bloku wiedzy. Następnie przenieś osoby do małych 3-4 osobnych grup i rotuj je tak, by każdy uczył się od każdego. Po zakończeniu możesz sam/sama przedstawić dany temat.
Jest to rozwiązanie trudne do realizacji technicznej, ale jego plusem jest to, że każdy uczy każdego.
6. Praktyczne zadania do wykonania w grupach
Aplikowanie wiedzy w praktyce to Święty Grał zapamiętywania.
Jak to zrobić?
Zadbaj by zadania były jak najbardziej realistyczne, bo ludzie nie przywiązują się emocjonalnie do abstrakcyjnych celów. Podziel osoby szkolone na grupy i udziel im pomocy, gdy jej potrzebują. Do tego możesz użyć np. mechanizm podnoszenia ręki w podpokojach – oferuje to wiele narzędzi do komunikacji video.
Pozostańmy w kontakcie!
A jak Wy dbacie o to by szkolone przez Was osoby na długo zapamiętały treści jakie przekazujecie podczas Waszego treningu?
Napiszcie o tym poniżej albo skontaktujcie się ze mną bezpośrednio na adres magda@beelday.com.
Życzę udanych treningów!
